Marcia Luyten: ‘Het geluk van Limburg was er echt’

Marcia Luyten voltooide in 2015 het boek Het geluk van Limburg. Het boek werd ongekend populair en heeft inmiddels een twintigste druk. In het kasteel in haar geboortedorp Wijnandsrade dwalen haar gedachten af naar haar gelukkige jeugdjaren. Ze voelt zich nog steeds honderd procent Limburgse: ‘Ich ken och plat kalle.’

Met twaalf jaar ging ze naar een school in Hoensbroek. ‘Wij gingen uit in Heerlen en stapten daar letterlijk over de spuiten en de gebruikers heen. Mijn vader had daarvoor gewaarschuwd, maar ik dacht dat dat normaal was, het waren wel de doom-days. Die had je natuurlijk ook in Amsterdam, maar hier had je net “dat grote ongeluk” gehad: de mijnsluiting, een groot gat! Niet alleen in de grond, maar ook in de harten en hoofden van de mensen. Maar ik bruiste van levenslust. Ik keek uit over de horizon vanuit Wijnandsrade en dacht: ik moet naar Amsterdam. Daar gebeurt het. Wat “het” ook moge zijn. Toen ik thuis zei dat ik theaterwetenschappen wilde gaan studeren, zei mijn vader dat ik dat zelf moest weten, maar ook: “dan ga ik je nu alvast inschrijven voor een uitkering”.’

Ze ging bedrijfseconomie studeren, maar werd daar ongelukkig van. Ze koos snel voor een tweede studie erbij: Cultuur- en wetenschapsstudies. ‘Dat voelde alsof ik thuiskwam en het heeft mijn leven veranderd.’ Luyten bleek al op de middelbare school een groot schrijftalent te hebben. Een opstel werd echter met een magere één beloond, omdat haar leraar dacht dat zij dit niet zelf had geschreven. ‘Je gebruikt een woord als ‘gedistingeerd’ dat ken je helemaal niet!’ Ze nam zich voor nooit meer een woord te schrijven. Maar dat liep anders. In het derde studiejaar in Maastricht zocht het studentenblad D’n Observant een student/verslaggever. ‘Mijn hart maakte een sprong. Dat werden mijn eerste gepubliceerde stukken.’

Tijdens een periode in Oeganda en Rwanda schreef Luyten meerdere verhalen over mijnbouw. Over hoe ingrijpend die was voor de bevolking. ‘Ik realiseerde me dat ik zelf uit een mijnbouwgebied kom en geen idee had van wat zich onder mijn voeten heeft afgespeeld. Ik wilde een boek schrijven, dat je liet voelen wat daar is gebeurd.’ Ze deed intensief onderzoek in Limburg. Woonde in Maastricht en was ook veel in Kerkrade. Ze las kranten uit die tijd en voerde ellenlange gesprekken aan de keukentafel van Jack Vinders. ‘Intensief, maar zo mooi, echt een lot uit de loterij. Hij vertrouwde mij en was bereid heel veel te geven. Dat heeft mijn beeldvorming over de mijn en de mijnwerkersgezinnen sterk gevormd.’

Luyten is anders naar Limburg gaan kijken. ‘Ik ben Heerlen gefascineerd blijven volgen. In het Limburgs Museum mag ik nu een tentoonstelling inrichten naar aanleiding van het boek. Daarin kijk ik ook naar de ontwikkelingen na de periode waar het boek stopt. Toen walste men alles plat en zette er iets nieuws neer. Dat voelt als een groot ongeluk, maar ik wilde echt het geluk laten zien van de jaren ‘50 en ‘60. De trots, de koempels als macho’s, die rennen, bidden en sjansen. Het geluk was er echt. Tot het moment dat de mijnen moesten sluiten en de stoere mijnwerkers boutjes op de lopende band moesten gaan aandraaien. Afschuwelijk. Je kunt niet zeggen: ‘Er is niets geprobeerd!’. Dat zou historisch onjuist zijn. Want het is de duurste herstructurering geweest in de Nederlandse geschiedenis.’

Of er uiteindelijk een vervolg komt op Het geluk van Limburg kan Marcia Luyten nu nog niet zeggen. Ze hoopt vurig, dat iemand iets ziet in het verfilmen van het verhaal. ‘Dat lijkt me fantastisch.’